Doxy produceerde de nieuwe korte documentaire van Festus Toll The Story of Ne Kuko die op IDFA in première gaat en is geselecteerd voor de IDFA Competition for Short Documentary. Rond 1878 werd een spiritueel beeld, een ‘nkisi nkonde’ gestolen van de Congolese chief Ne Kuko door een Belgische legerofficier. Het beeld werd een van de pronkstukken van het AfricaMuseum in Tervuren. Niet alleen was de diefstal een groot verlies voor Ne Kuko, het ontwrichtte ook zijn lokale community. Ook in zijn eerdere films speelt de relatie tussen het Westen en Afrika en zijn eigen bi-culturele achtergrond een rol. In deze derde film toont Festus zich een experimentele, intuïtieve maker die muziek, beeld en verhaal samplet tot een intrigerende collage.
Droomde je van jongs af aan al van dit leven?
‘Filmmaker worden was niet mijn kinderdroom waarin ik jaren investeerde. Ik wilde meer met muziek doen, sound design en daarbij maakte ik video’s. Tijdens mijn studie op de kunstacademie heb ik ups en downs gehad, misschien omdat het in eerste instantie niet mijn eerste keuze was. Maar het ging elk jaar beter. Draaien, monteren, met video werken en eigen soundscapes maken: dat ging allemaal een beetje hand in hand. Rond diezelfde tijd veranderde de opleiding ook van audiovisuele vormgeving naar film. We studeerden af als filmmakers.’
Waar werk je en hoe? Is er een methode Toll?
‘Ik werk in mijn huis. Daar monteer ik ook documentaires in opdracht. Het gaat me ook om die sfeer. Mensen komen bij mij thuis om aan hun film te werken. Mijn woonkamer is ook ingericht als een edit suite. ’The Story of Ne Kuko is mijn derde film. Voor mij werkt het om me over te geven aan het proces. Dat komt steeds terug in de manier hoe ik maak. Gemakkelijk is het nooit. Je komt altijd obstakels tegen. De tegenstand moet je overwinnen en je moet vertrouwen op het proces. Dit is de eerste film waar ik begon met een script en een vertelstem. In België draaide ik materiaal in het museum waar het beeld staat. Deze film leunt echt op een bepaalde vorm en die zit ‘m vooral in het sound design. Sound designer Vincent Sinceretti heeft het geluid naar een hoog niveau gebracht.’
Hoe omschrijf je jouw werkproces dan?
‘Ik laat me leiden door mijn intuïtie, werk impulsief en beweeg mee met veranderingen. Bij dit project had ik het mezelf wel makkelijker gemaakt als ik toch iets meer vooruit geplant en ingeschat had. Bepaalde risico’s nam ik gewoon. Zoals: tóch naar Congo gaan, hoewel het eigenlijk niet mijn plan was. In de eerste meeting met mijn personage Mwazulu Diyabanza, ontstond dat idee. Als activist werd hij enorm getriggerd door dit project. “We MOETEN daarheen!” riep hij. Daar liet ik me direct in meeslepen. De film zou in principe gewoon alleen in Nederland en België gedraaid worden.
Deze manier van werken maakt het proces soms wat chaotisch. Maar ik vind dat wel het leukste aan filmen, dat ik een beetje kan spelen met waar ik controle en waar ik juist geen controle over heb. Dat is mijn kick.’
Wat gaan we nog meer van je zien?
‘De discussie rond restitutie van Afrikaanse objecten laat mij niet los. Deze film gaat nu pas de wereld in. Ik voel dat ik nog niet klaar ben met dit onderwerp. The legacy of Ne Kuko gaat veel verder dan deze film. Dit is een film binnen de Tien Geboden serie van de IKON, maar het zou heel tof zijn als het een pilot zou worden. We hebben nu een verhaal gehad over één object, maar er zijn honderdduizenden geroofde objecten. Allemaal hebben ze een eigen verhaal. Ik zou dus nog een hele collectie korte films kunnen maken.’
Vaker gebruik je mixed media als verhaalmateriaal, is dat een must?
‘Voor mijn documentaires probeer ik mij niet te beperken maar juist te verrijken met uiteenlopend materiaal. Ik heb deze film gemaakt vanuit een simpele fascinatie: wat is het verhaal achter dit beeld? In de researchfase vond ik allerlei foto's en geprinte ansichtkaartjes uit die regio in West-Congo aan het einde van de negentiende eeuw. Dat vond ik fascinerend en inspireerde me enorm, daarom wilde ik ze in de film gebruiken. Hoe kun je een verhaal vormgeven met zoveel mogelijk uiteenlopend materiaal dat je tot je beschikking hebt? Dat is altijd een uitdaging.’
In hoeverre mag een documentaire fictief zijn?
‘We zijn naar het dorp afgereisd waar het beeld vandaan kwam. Daar ontmoetten we de lokale chief van het dorp. We hadden een lang audio interview met de chief, maar dat mochten we niet gebruiken. Dat deel heb ik toen herschreven als fictie in het script wat er al lag. Ik ben als editor wel gewend om mee te bewegen maar als regisseur moet je het veel meer onder controle hebben. Als ik nu naar die film kijk, denk ik dat het de film eigenlijk alleen maar goed heeft gedaan. Vaak is die zoektocht een worsteling. Soms gaat het juist erom grip te verliezen. Daar moet je als maker wel tegen kunnen. Dat je soms stoten krijgt van je eigen film.
Uiteindelijk wil je slagen in dat proces en een film maken die iets doet met mensen.’
